Ngày Xuân tán chuyện văn hóa tí. Trong nghiên cứu về văn hóa doanh nghiệp của mình, giáo sư Edgar Schein nhấn mạnh, dù có đổi mới sáng tạo thế nào đi nữa, các founders khi tạo dựng văn hóa cho tổ chức của mình, bao giờ cũng bị ảnh hưởng vô thức bởi văn hóa nền nơi họ sinh ra và lớn lên.
Một trong những yếu tố văn hóa mà Schein quan tâm là cách thức mà dân tộc đó sử dụng để tìm sự thật và ra quyết định. Các nước phương Tây thì sẽ nhìn vào bản chất sự việc, đưa ra các giả định và xác định sự thật bằng kinh nghiệm thực tế đã chứng minh các giả định đó là đúng.
Ở Việt Nam, sự thật sẽ được xác định bằng niềm tin. Chỉ người ta tin thì đó sẽ là sự thật. Để xây dựng niềm tin, thì sẽ viện đến một thế lực siêu nhiên kiểu Cô hay Ngài nào đó. Khi các Ngài gật đầu thì chắc chắn điều con người đang mong mỏi sẽ thành sự thật.
Hiệu trưởng đại học FPT Thành còi, chia sẻ câu chuyện quê anh. Ngày xưa khi các cụ dự định làm việc gì đó lớn ở làng, đều chuẩn bị kỹ càng. Nhưng trước lúc khởi công, bao giờ cũng phải đi xin quẻ sấp ngửa. Khi còn bé, anh rất lo: nhỡ xin không được thì bao công chuẩn bị bỏ hết sao. Lớn lên biết quan sát, thì hóa ra các cụ xin đến bao giờ được mới thôi. Nếu xin lần đầu được luôn thì cho rằng đó là việc rất thuận lợi, “Cô thương”. Còn chưa ra được ngay thì là “Cô giận”, xin thêm lần nữa. Về xác suất thì trước sau rồi cũng được. Chỉ không hiểu sao lại phải nhiêu khê.
Tương truyền vua Quang Trung khi muốn khích lệ tinh thần quân sĩ đồng lòng đánh đuổi giặc Thanh đã lập đàn cầu trời bằng 200 đồng tiền. Ông nói, nếu cả 200 đồng tiền sau khi tung lên, rơi xuống đất đều là mặt sấp thì tức là trời đất ủng hộ, trận chiến sẽ thành công. Kết quả đúng như nguyện ước, 200 đồng tiền đều sấp và quân sĩ một lòng nhất trí, hùng dũng xông lên đánh đuổi được giặc ngoại xâm.
Tất nhiên xác suất cả 200 đồng đều sấp cả là quá thấp, nên đồn rằng 200 đồng tiền mà Quang Trung dùng để lễ trời đều có 2 mặt sấp cả:-) Như vậy đối với người Việt, dù có chuẩn bị cẩn thận thế nào, cũng phải cần an tâm về mặt tinh thần, thì công việc mới tiến triển thuận lợi.
Các nhà sáng lập FPT cũng không phải là ngoại lệ. Mặc dù TGB là tiến sĩ Toán bôn ba khắp thế giới, được coi là rất Tây. Huynh đài của anh kiểu BQN, LQT, DCB, LTT cũng là dân chuyên Toán logic đầy mình. Vậy mà năm nào cũng thế, sau khi làm kế hoạch xong xuôi, các anh lại mũ áo xúng xính cùng bộ sậu làm lễ Tế Trời Đất với mâm ngũ quả, thủ lợn quay cùng đoàn múa Lân, chiêng trống rộn ràng. Dù rằng thừa biết là chẳng có các Ngài nào cả, bọn bên ngoài lại được thể dèm pha: công ty công nghệ mà mê tín dị đoan, nhưng vô thức văn hóa rốt cục vẫn thắng thế! Các anh cầu khấn xin các Ngài phù hộ cho FPT kinh doanh thuận lợi, tăng trưởng tốt và người FPT ấm no, hạnh phúc. Có thế các anh mới yên tâm hô hào anh em.
Cho đến giờ chưa ai dám thử một năm không Lễ xem có làm sao không?
Nguyễn Thành Nam
